PHÁ DIÊU PHÚ

Xuất thân bần hàn, từng phải "sáng đi xin cơm chay, tối về ngủ trong lò gạch nát", Lã Mông Chính sau này đã làm đến Tể Tướng cho 3 đời vua nhà Tống, để lại lời răn cho quân tử những lúc khó khăn đừng có nản lòng.
Thời thế xoay vần, bĩ rồi lại thái.

PHÁ DIÊU PHÚ
(Bài phú Lò gạch nát)

Tác giả: Lã Mông Chính
Quách Ngọc Bội dịch

Ở Trời có gió thổi mây trôi, vốn khó lường,
Nơi Người có họa phúc sớm chiều cũng vậy.
Con rết dù trăm chân, đi không nhanh bằng rắn,
Gà trống có đôi cánh, mà bay chẳng hơn ngan.
Sức ngựa khá đi ngàn dặm, không người khiển chẳng thể tự đến,
Chí người dù có ngút trời, không gặp vận cũng chẳng thể hanh thông.

Từng nghe:
Người ta sống ở trên đời,
Giàu sang đừng phóng túng,
Nghèo hèn chớ nhụt lòng.
Văn chương cái thế, Khổng Tử cũng có lúc khốn cùng ở nước Trần,
Võ lược siêu quần, Khương Tử Nha từng ngồi câu nơi sông Vị.
Nhan Hồi chết yểu, mà đâu phải là kẻ ác chi,
Đạo Chích trường thọ, vốn lại chẳng lương thiện gì.
Vua Nghiêu thánh minh, mà sinh con bất tài,
Cổ Tẩu gian tham, lại có con hiếu hạnh.
Trương Lương vốn bình dân áo vải,
Tiêu Hà từng làm thư lại đó thôi.
Yến Anh thân chẳng đầy năm thước, vậy mà làm Tể Tướng nước Tề,
Khổng Minh ở lều tranh nằm ngủ, có thể làm Thừa Tướng Thục Hán.
Hạng Vũ dù hùng mạnh, chẳng tránh được tự tử ở sông Ô,
Lưu Bang dẫu yếu thế, lại có được giang sơn vạn dặm.
Lý Quảng có thần uy bắn hổ, tới già vẫn chẳng tước chi,
Phùng Đường có tài cưỡi rồng, cả đời cũng không gặp cơ hội.
Hàn Tín lúc chưa gặp thời, cơm chẳng đủ ngày ba bữa,
Lúc vận đến, thắt lưng đeo ngọc ấn ba thước. Khi thời suy, lại phải chết dưới tay của bà Lã Hậu.

Có kẻ trước nghèo, mà sau được giàu sang,
Có người tuổi xanh yếu ớt, về già lại khỏe mạnh.
Lại có người đầy bụng văn chương, mà đi thi đến bạc đầu chẳng đỗ,
Cũng có kẻ tài mọn học nông, thế mà thiếu niên đã đậu đại khoa.
Mỹ nữ cung nga, vận thoái cũng thành ra kỹ thiếp,
Giang hồ kỹ nữ, thời đến lại được làm vợ đại quan.
Gái đẹp tuổi xuân, khối cô vớ phải chồng ngốc nghếch,
Trai tài tuấn tú, đầy anh lại lấy vợ xấu thô.
Giao long chưa đến hội, đành... ẩn dưới nước cùng đám rùa cá,
Quân tử lúc lỡ thời, thôi... chắp tay trước bọn tiểu nhân mà chịu lép vế.

Áo quần dẫu rách, cũng phải giữ dung mạo lễ nghi,
Ngoài mặt dù buồn lo, trong lòng phải suy lường rạch rõi.
Thời vận chưa đến, nên an bần giữ phận,
Tâm mà kiên quyết, chắc chắn có lúc thành công.
Người quân tử lúc đầu dẫu nghèo, vẫn có cái cốt cách tự nhiên ban tặng,
Bọn tiểu nhân khi giàu sổi, chẳng thể thoát cái dáng vóc co ro.
Trời chẳng được thời, Nhật Nguyệt cũng tối tăm,
Đất chẳng được thời, cỏ cây không phát triển,
Nước chẳng được thời, sóng gió dấy lên,
Người chẳng được thời, vận may chẳng đến.
Phúc lộc tài danh, vốn trời xanh định sẵn theo mệnh lý,
Giàu sang phú quý, ai mà chẳng ham,
Những người nào thiếu căn cơ ở sinh thần bát tự, há có thể làm khanh tướng được chăng.

Xưa ta ở Lạc Dương,
Ban ngày đi xin cơm chay, đêm về ngủ trong lò gạch nát.
Áo quần chẳng kín tấm thân, cơm ăn không no cái dạ.
Người trên thì xa lánh, kẻ dưới cũng khinh khi.
Quãng đời ta hèn, ngoài ta ra chẳng ai mọn hơn vậy.

Nay ta tại triều cương,
Chức đến cực phẩm, tước tại Tam Công
Thân dù dưới một người mà lại trên ngàn vạn kẻ.
Giữ quyền trượng có thể đánh lũ tham quan,

Quản thanh kiếm có thể chém phường ô lại.
Áo gấm ngàn rương, đồ ăn quý trăm món.
Ra ngoài có vệ sĩ cầm roi dẹp đường,

Về nhà có giai nhân cung phụng.
Người trên lại yêu mến, kẻ dưới cũng tung hô.
Quãng đời ta sang, ngoài ta thì ai có thể được hơn nữa.
Đó chính là... Thời vậy! Vận vậy! Mệnh vậy!

Than ôi!
Người ta sống ở trên đời,
Lúc phú quý, xài hoài chẳng hết,
Khi nghèo hèn, có mơ cũng được đâu.
Thuận theo sự tuần hoàn của Trời Đất,
Xoay vần lại tới mối ban sơ.

LƯỢNG THIÊN XÍCH. Sưu tầm